Greckie figurki z terakoty

Artykuł jest przedrukiem z informacji Muzeum Narodowego z 1949 roku opracowanej przez dr Marię Ludwikę Bernhard, kustosza ówczesnych zbiorów. Ilustracje pochodzą ze strony https://www.metmuseum.org/art/the-collection

Małe figurki z wypalonej gliny, zwane często w skrócie „terakotami”, należą do najpiękniejszych, obok waz greckich, wyro­bów ceramicznych starożytnych Greków.

Terakotowe figurki znajdowane były bar­dzo licznie w grobach, gdzie wyobrażały one bóstwo, przeważnie kobiece, pod opiekę którego oddawano zmarłego, lub też w pobliżu miejsc czczonych jako święte, gdzie umiesz­czano je w niszach skalnych, na drzewach, lub też świątyniach. Tu znowu odgrywały role wotów. Znaleziono też terrakoty w do­mach mieszkalnych (lalki dziecinne, figurki dekoracyjne).

Terakoty wyrabiano od X do II w. przed Chr. zarówno w Grecji właściwej, w koloniach Azji Mniejszej, jak i w tak zw. Wielkiej Grecji to znaczy Płd. Italii, gdzie wyrób ich przetrwał do II i III w. po Chr.

Przy wyrobie terakot stosowane były przez Greków dwa sposoby techniczne: albo lepiono je bezpośrednio z niewielkiej bryłki gliny, albo też wyciskano przy pomocy form. Figurki po ukształtowaniu według opisanych wyżej sposobów wypalano w odpowiednich piecach oraz malowano, często przy użyciu nawet kilku kolorów (polichromia).

Barwiono szaty na kolor niebieski, biały i różowy, malowano włosy i poszczególne partie twarzy. To stosowanie barw jest jesz­cze jednym, oprócz wielu innych, dowodem, że i rzeźba monumentalna w Grecji była podmalowywana.

W okresie powstawania tej gałęzi prze­mysłu artystycznego to znaczy między X-VIII w. przed Chr. figurki były jeszcze tak bardzo prymitywne, że niewprawne oko z trudnością może rozpoznać w nich postać czło­wieka ujętą w formę spłaszczonego walca zakończonego głową o wielkim nosie i za­znaczonym uczesaniu. Głowa osadzona jest na długiej szyi. Dwa guzy w górnej części walca oznaczają ręce.

Jednokolorowe wzory malowane na tych figurkach wykonane były brązowo-czarnym pokostem (podobnym, jakiego używali ma­larze waz geometrycznych). Pokost był kładziony przed wypaleniem figurki.

Pod koniec VII w. przed Chr. w Grecji powstaje rzeźba monumentalna (o dużych rozmiarach). Z jej rozwojem łączy się ściśle postęp techniczny oraz ewolucja formy figu­rek terakotowych. Powoli zanikają schema­tyczne wyobrażenia.

Nowo powstałe figurki naśladują posągi bóstw i bohaterów, które artysta-rzemieślnik oglądał w świątyniach i na placach publicznych. Toteż terrakoty z V w. przed Chr. są pełne jeszcze powagi i dosyć sztywne w układzie.

Natomiast w IV w przed Chr. figurki posiadają coraz więcej ruchu i swobody. Specjalnie ulubionym tematem były figurki, które wyobrażały kobiety tańczące, bawiące się kwiatkiem, rzucające kości czy też skromnie siedzące na stołeczku.

Figurki od IV w. przed Chr. przeważnie były robione z form. W epoce hellenistycznej (III — I w. przed Chr.) specjalnie dwa ośrodki zasłynęły ze swych wyrobów: jest to miasto Tanagra, w Beocji (stąd nazwa tanagryjki) i Myrina w Azji Mniejszej. Oba ośrodki przodowały w wyrobie glinianych figurek kobiecych.

Dzięki tym małym kilkunastocentymetrowym figurkom dowiadujemy się wiele o obyczajach i zwyczajach Greków, o ich strojach i modach, grach i zabawach, których zresztą wiele zachowało się do dnia dzisiejszego, jak np. gra w kości.